Podstawowe informacje:

Grodzisko w miejscowości Łęcze st. 1 znajduje się około 700 metrów na północny-zachód od wsi na owalnym wyniesieniu o ekspozycji okrężnej. Jest to grodzisko wyżynne typu wklęsłego. W literaturze, obiekt ten przypisuje się do archeologicznej kultury kurhanów zachodniobałtyjskich. Jednak obecność w inwentarzach, charakterystycznej ceramiki wykonanej na kole wskazuje, że użytkowany był także przez społeczności pruskie. Wzgórze jest znane pod lokalną nazwą „Uroczysko”, „Święte miejsce” lub „Święty kamień”. Ostatnia nazwa powstała już po wojnie, prawdopodobnie od umieszczonego tam kamienia, który miał upamiętniać badania wykopaliskowe przeprowadzone w tym miejscu, pod koniec XIX wieku przez niemieckiego archeologa Roberta Dorra. Napis na Kamieniu jest czytelny do dzisiaj i brzmi następująco: Robert Dorr/ dem verdienstwollen Großlehrer/ unserer Vorgeschichte/ zum 100 Geburtstage/ geb. 4.9.1835 gest. 21.2.1919/ Elbinger Altertumsgesellschaft (Robertowi Dorr/ zasłużonemu wielkiemu nauczycielowi/ naszej prehistorii/ w 100-lecie urodzin/ ur. 4.9.1835 zm. 21.2.1919/ Elbląskie Towarzystwo Starożytności). Zabytki pozyskane z badań znajdują się w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu.

Do grodziska jest dość łatwe dojście – od zachodniego krańca wsi Łęcze, w kierunku północnym, z lekkim odchyleniem na zachód, prowadzi oznakowany szlak turystyki pieszej.

Historia badań:                                      

Pierwsze badania przeprowadzone na grodzisku sięgają końca XIX wieku. Przed 1885 rokiem badania wykopaliskowe na grodzisku prowadził Robert Dorr, a na początku XX wieku Werner Neugebauer. Co ciekawe, do 1944 roku, grodzisko wraz z przyległymi terenami było własnością Elbląskiego Towarzystwa dla Badań Starożytności (Elbinger Altertumsgesellschaft). Wiązało się to nie tylko z projektami badawczymi, ale także z nową koncepcją romantycznej turystyki. Wyznaczono wówczas szlaki turystyki pieszej, oznaczono i nazwano poszczególne elementy krajobrazu – malownicze jary, strumienie, wzgórza morenowe i relikty grodów. Poszczególne nazwy nawiązywały do spektakularnych odkryć archeologicznych związanych z osadnictwem Gotów i Gepidów z I-IV wieku, a także Prusów z V-XIII wieku – było to przeniesienie znanych z mitologii tych ludów nazw, zdarzeń czy postaci, na budzące do dziś podziw i poruszające wyobraźnię przepiękne formy stworzone przez naturę – m.in. Góra Gigantów, płaskowyż Tarcza, Pruski Jar, Gaj Świętego Echa, Wzniesienie Perkuna, czy Gaj Potrimposa. W latach 1958-59 prace wykopaliskowe na stanowisku przeprowadził Jan Dąbrowski. Przebadał on 150 m², na co składała się część majdanu grodziska oraz dwie znajdujące się przy nim osady. Z terenu grodziska pozyskano głównie fragmenty naczyń chropowaconych oraz gładzonych. Jan Dąbrowski opisał odkryty tam inwentarz jako typowy dla bałtyjskich grodów z wczesnej epoki żelaza. W trakcie badań odkryto drewniano-ziemne konstrukcje obronne, a zniwelowanie szczytu pagórka dowodzi dużego nakładu pracy mieszkańców grodu. Chronologia i pozyskane zabytki w większości wskazują na starszą chronologię osady i należy je wiązać z pradziejowym horyzontem osadniczym. Na wczesnośredniowieczne osadnictwo Pruskie, wskazują natomiast charakterystyczne fragmenty naczyń wykonanych na kole. Proporcjonalnie odkryto ich znacznie mniej niż form pradziejowych, jednak ich obecność świadczy o użytkowaniu grodu we wczesnym średniowieczu, prawdopodobnie jako obiektu strażniczego, kontrolującego biegnący nieopodal szlak drożny.

Znaczenie stanowiska:

Grodzisko ma charakter heterogeniczny. Najpierw zamieszkiwane było przez społeczności związane z Kulturą Kurhanów Zachodniobałtyjskich (V-III wiek p.n.e.), zaś we wczesnym średniowieczu zostało powtórnie zasiedlone przez Prusów. W starożytności duże znaczenie mogło mieć rybołówstwo, co sugerują odkryte na grodzisku liczne ości ryb. Założenie było raczej stale zamieszkiwane przez dużą liczbę osób. Jednak obecność w najbliższej okolicy grodu, osad z tego samego okresu może sugerować, że stanowił on także centrum obronne, a w takim przypadku, mógł być zamieszkiwany jedynie okresowo. W czasie pokoju, większość ludności zamieszkiwała prawdopodobnie osady podgrodowe. Odkryte w trakcie badań wykopaliskowych naczynia ceramiczne (Grupy Technologiczne II, oraz III/V) wskazują na aktywne wykorzystanie tego założenia także we wczesnym średniowieczu. Na położonym w pobliżu cmentarzysku, znanym pod lokalną nazwą „Srebrna Góra” odkryto oprócz pochówków z VI-VII wieku, groby z materiałem ceramicznym datowanym na XII-XIII wiek. Szczególnie bogate we wszelkiego rodzaju wyposażenia grobowe, były pochówki datowane na VI-VII wiek. Były to ciałopalne groby ludzkie z towarzyszącymi im szkieletowymi pochówkami koni. W grobach ludzkich znaleziono brązową i srebrną biżuterię (m.in. liczne zapinki szczeblowate; bransolety; szpile; paciorki szklane i bursztynowe), broń (m.in. żelazne miecze jednosieczne w drewnianych pochwach okutych srebrnymi i brązowymi blachami zdobionymi bogatym ornamentem jodełkowym i balustradowym; żelazne groty włóczni; ostrogi), a także charakterystyczne naczynia flaszowate, w których pierwotnie znajdowało się pożywienie, zapewniające zmarły dostatek w jego pozagrobowym życiu. Szkieletowe pochówki koni wyposażone były w przepiękne ogłowia, w postaci brązowych płytek i rozdzielaczy mocowanych do skurzanych pasków oraz sprzączek. Ważnymi elementami ogłowia były też brązowe lub żelazna wędzidła łamane z charakterystycznymi kółkami-pierścieniami po bokach. Pochówki pochodzące z późniejszych okresów, m.in. z XII-XIII wieku, nie były już tak bogato wyposażone, a w jamach ciałopalny, obok przepalonych kości ludzkich, fragmentu brązowej szalki wagowej, brązowej zapinki i okucia pochwy miecza typu skandynawskiego, odkrywano głównie fragmenty naczyń glinianych. Mimo ubogiego wyposażenia, znaleziona w jamach grobowych charakterystyczna ceramika wykonana na kole, pozwala dość pewnie datować je na wczesne średniowiecze, chronologicznie odpowiadające metryce grodziska.

Literatura:

Barton Dariusz

1997    Przewodnik krajoznawczy „z myszką” po Wysoczyźnie Elbląskiej, Elbląg.

Dorr Robert

1887    Der Burgwall bei Lenzen, „Schriften der Naturforschen den Gesellschaft zu Danzig”, t. VI, z. 4, s. 142-154.

Dąbrowski Jan

1968    Wyniki prac wykopaliskowych na grodzisku Łęcze, pow. Elbląg, „Wiadomości archeologiczne t. XXXII, s. 385-404.

Haftka Mieczysław

1975    Elbląg we wczesnym średniowieczu i problem lokalizacji Truso, „Pomorania Antiqua”, T. VI, Wrocław, s. 195-280.

KESA PSOZ Elbląg